۱۱ توصیه برای پرسیدن سوال هوشمندانه

سوال هوشمندانه مهم است! چرا؟ رئیس انویدیا، یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های تولیدکننده سخت‌افزار در جهان، در مصاحبه‌‌ای با «نیویورک تایمز» گفت: «این روزها من بیشتر از اینکه به دنبال جواب‌دادن باشم، در حال پرسیدن هستم. شاید روز کاری خود را فقط صرف پرسیدن کنم! من از طریق پرسیدن به تیم خود کمک می‌کنم چیزهایی را بکاوند که پیش‌تر به آنها توجهی نداشته‌اند.» این فراز کوتاه از صحبت‌های چنین فردی نشان می‌دهد که هوشمندانه پرسیدن در سطوح بالای رهبری یک سازمان یا کسب‌وکار تا چه حد مهم شده است. در این مقاله نیز می‌خواهیم درباره ضرورت پرسیدن، اهمیت درست‌پرسیدن و مهارت درست‌پرسیدن حرف بزنیم. با ما همراه باشید.

چرا پرسیدن سوال هوشمندانهمهم‌تر از جواب‌دادن شده است؟

پرسشی که دقیق و درست و بجا باشد، ما را به‌سمت پاسخ‌های مناسب هدایت می‌کند. مسئله این نیست که بخواهیم سؤالات زیادی بپرسیم تا بالاخره یکی از آنها ما را به جواب برساند، بلکه مسئله طرح پرسش‌هایی است که خلاقیت ما را فعال کنند و باعث نزدیک‌تر شدن مدل‌های ذهنی ما به یکدیگر شوند. در جلسه، شما به‌عنوان رهبر می‌توانید پرسش‌های زیادی مطرح کنید، اما طرح یک پرسش به‌معنای ازدست‌دادن زمان برای طرح پرسشی دیگر است. بنابراین لازم است پرسش‌های اساسی را انتخاب و آماده کنید.

این روزها با توسعه هوش مصنوعی جواب‌های فوری بسیاری آماده‌اند، بنابراین طرح پرسش درست و دقیق از جواب احتمالی مهم‌تر شده است. مشکلات وقتی پیش می‌آیند که سؤال درست به هر دلیل مطرح نشود. اگر رهبر یا اعضای تیم نتوانند پرسش‌های درستی مطرح کنند، احتمالا از فهم بخش‌های مهمی از مسئله بازمی‌مانند که ممکن است بعدا گریبانگیر آنها شود. این جا اهمیت سوال هوشمندانه مطرح می‌شود.

مثلا در سال ۲۰۲۱ شرکت رِنِف اسپانیا ۳۱ قطار برای استفاده در کوهستان‌ها سفارش داد، اما آنها فراموش کردند که درباره اندازه قطارها بپرسند. قطارها بزرگ‌تر از آن بودند که در تونل‌های تنگ مناطق کوهستانی تردد کنند. هرچند شرکت رنف پیش از ساخت قطارها از جریان مطلع شد و سفارش را اصلاح کرد، همین خطا منجر به تحویل بسیار دیرهنگام شد. گاهی اوقات نپرسیدن یک سؤال مهم در زمان مناسب می‌تواند خسارت‌های هنگفتی برای کسب‌وکارها در آینده ایجاد کند.

چطور سوال هوشمندانه بپرسیم؟

پرسیدن نوعی مهارت است که می‌توان آن را به‌تدریج آموخت. برای آنکه بتوانید هوشمندانه‌تر بپرسید، به نکات زیر توجه کنید.

۱. هدف و دانش فعلی خود را سازمان‌دهی کنید

هنگام رویارویی با یک مشکل یا فرصت جدید، تصمیم‌گیرنده زیرک هدف خود را مشخص می‌کند. از خود بپرسید چرا و چطور می‌خواهید با مسئله یا فرصت روبه‌رو شوید. به چه چیزی می‌خواهید برسید یا چه چیزی می‌خواهید یاد بگیرید. این اولین گام برای طرح پرسش‌های پیچیده‌تر است. وقتی دانش فعلی خود درباره مسئله را سازمان‌دهی کنید، متوجه شکاف‌های موجود در آن می‌شوید و می‌توانید پرسش‌های هوشمندانه‌تری برای پرکردن آنها بپرسید.

۲. پیش‌نویسی از سؤالات خود آماده کنید

نوشتن سؤالاتی که می‌خواهید بپرسید، به شما امکان می‌دهد آنها را بهتر به خاطر بسپارید. همچنین شما با نوشتن آنها فرصت کافی برای تأمل و اصلاحشان خواهید داشت. این کار باعث می‌شود چیزی از قلم نیفتد. پیش نویس نه تنها در طرح سوال هوشمندانه موثر است بلکه باعث می‌شود تا شما در بسیاری از موارد باهوش‌تر عمل کنید.

۳. پرسش‌های خود را بازبینی کنید

بازبینی و اصلاح پرسش‌ها شانس شما برای دریافت جوابی صریح‌تر و دقیق‌تر را بیشتر می‌کند چراکه پرسش شفاف‌تر در مقایسه با پرسش‌های کلی و مبهم، جوابی دقیق‌تر نیز به دنبال دارد. با بررسی جزئی و دقیق کلمات به‌کاررفته در هر پرسش خود را جای پاسخ‌دهنده بگذارید و ببینید آیا می‌توانید به‌خوبی سؤال را درک کنید یا نه. هرچه سؤال شما جزئی‌تر باشد، پاسخ به آن راحت‌تر و هرچه کلی‌تر باشد، پاسخ به آن دشوارتر است.

۴. ساده‌سازی کنید

پرسش‌های بسیار طولانی یا مبهم کار جواب‌دهنده را دشوار می‌کنند. شاید او به‌درستی متوجه سؤال شما نشود. بنابراین حتما در هنگام بازبینی، به ساده‌ترکردن پرسش‌ها توجه کنید. سؤال شما نباید خیلی دشوار یا خیلی پیش‌پاافتاده به نظر برسد.

۵. به مخاطب توجه کنید

مخاطب پرسش‌های شما چه کسی یا چه گروهی است؟ گاهی اوقات فردی که می‌خواهید از او سؤال بپرسید به‌خوبی به موضوع بحث مسلط است. در این حالت چه بسا پرسش شما با هدف یادگیری از تجارب وی بیان شود. پس به‌جای طرح پرسش‌هایی کلی مانند درخواست اشتراک‌گذاری تجربیات، بر یک تجربه و مورد خاص که می‌خواهید تمرکز کنید. اینکه مخاطب یا مخاطبان شما چه کسانی هستند، نقش مهمی در تعیین نوع پرسش‌های شما دارد.

۶. پرسش خود را با اعتمادبه‌نفس و مودبانه مطرح کنید

وقتی سؤال خود را با اعتمادبه‌نفس می‌پرسید، به سایرین نشان می‌دهید که مشتاق پرکردن شکاف‌ دانش خودید و دوست دارید با آنها تعامل کنید. همه اینها به شکل‌گیری رابطه‌ای بهتر می‌انجامد. همچنین لحن شما حین طرح پرسش و زمان آن نیز اهمیت دارد. یک پرسش خوب در زمان نابجا می‌تواند باعث شرمندگی شما و آزردگی دیگران شود. از قدیم هم گفته‌اند هر سخن جایی و هر نکته مکانی دارد. این گفته در خصوص سؤال‌پرسیدن هم صادق است.

۷. از فنون و کلمات کلیدی شناخته‌شده کمک بگیرید

برخی از فنون طرح پرسش و حل مسئله شما را برای طرح سؤالات کلیدی راهنمایی می‌کنند. مثلا تکنیک «پنج چرا» که متخصصان شرکت تویوتا اولین بار آن را ارائه کردند، روشی برای فهم ریشه‌های مسئله از طریق پرسش‌های پی‌درپی است. در این روش شما با گذاشتن یک چرا جلوی یک مسئله کار را آغاز می‌کنید. هر جواب را با گذاشتن یک چرا جلوی آن به پرسشی دیگر تبدیل می‌کنید. این روند تا جایی ادامه پیدا می‌کند تا به ریشه مسئله برسیم. معمولا این روش تا پنجمین چرا طول می‌کشد.

با کلمات کلیدی مانند چرا، چگونه، چطور، چه زمانی، چه کسی و چه چیزی پرسش‌هایی شفاف‌تر و دقیق‌تر بسازید.

سبک پرسش‌های شما چیست و به چه سبکی سوال هوشمندانه بپرسیم؟

بیایید نگاهی عمیق‌تر به نوع پرسش‌های خود بیندازیم. همه ما بعضی پرسش‌ها را راحت می‌پرسیم اما از طرح برخی دیگر وحشت داریم. برای آنکه سبک پرسیدن خود را متنوع‌تر و هوشمندانه‌تر کنیم، کارهایی را می‌توانیم انجام دهیم که در ادامه مطرح شده‌اند.

۱. سبک پرسیدن خود را ارزیابی کنید

خود آگاهی به سبک پرسش‌هایی که عادت داریم بپرسیم نقشی تعیین‌کننده در بازبینی و اصلاح آنها دارد. بیشتر سؤالات ما از چه نوع سؤالاتی هستند؟ مثلا ما به دنبال فهم ریشه‌ها و ساختاری هستیم که مسئله را ایجاد کرده است یا می‌خواهیم هرچه سریع‌تر مسئله را حل کنیم؟ پاسخ به پرسش‌هایی درباره نگرش خود به ما کمک می‌کند تا سبک پرسیدن خود را بهتر درک کنیم.

۲. عامدانه پرسش‌هایی را طرح کنید که برایتان دشوارند

حال که سبک پرسیدن خود را درک کرده‌ایم، بهتر است عامدانه پرسش‌هایی را در پرسش‌نامه خود بیاوریم که برایمان دشوارند. این تلاشی عمدی برای طرح سؤالاتی است که پیش‌تر با آنها راحت نبوده‌ایم. بهتر است برای جلوگیری از تنش و درگیری ابتدا سراغ کم‌چالش‌ترین موضوعات برویم.

۳. با تغییر سازگار شوید

همان‌طورکه در مسیر شغلی خود پیش می‌روید، مسئولیت‌های شما نیز بیشتر می‌شوند، بنابراین باید توانایی تغییر سبک پرسیدن خود را داشته باشید. شاید سؤالاتی که در گذشته عادت داشته‌اید بپرسید کارها را پیش می‌برده‌اند، اما حالا باید پرسش‌هایی عمیق‌تر و دقیق‌تر بپرسید. پرسش‌هایی که به‌عنوان رهبر یک مجموعه می‌پرسید نباید مانند پرسش‌هایی باشند که یک کارمند معمولی می‌پرسد.

۴. از نظر دیگران بهره بگیرید

نیازی نیست که تمام پرسش‌های مهم و اساسی به ذهن خودتان برسند. گاهی اوقات شما به تمام جوانب یک موضوع تسلط ندارید. بنابراین لازم است تا از افرادی که متخصص و معتمدند برای فهم بهتر موضوع کمک بگیرید. آنها می‌توانند پرسش‌های مناسب را در اختیار شما قرار دهند. حتی گاهی اوقات شاید به صلاح نباشد که شما به دلیل جایگاه یا موضعی که دارید، سؤالی خاص را مطرح کنید. در این حالت حضور افرادی معتمد و سخن‌دان در کنارتان حتما مفید است.

نظر شما چیست؟

به‌نظر شما یک پرسش هوشمندانه چه ویژگی‌های دیگری دارد؟ خود شما در تعامل با جمع یا فرد چگونه سؤالات خود را مطرح می‌کنید؟ برای ما از پرسش‌های کلیدی و هوشمندانه خود بنویسید.

راهکارهای مقابله با اضطراب اجتماعی و کمرویی را در این مجموعه صوتی یاد بگیرید؛


تا بتوانید شبکه ارتباطات اجتماعی خود را تقویت کنید.